Rada Działalności Pożytku Publicznego uchwałę w sprawie szkół i przedszkoli na wsiach prowadzonych przez organizacje pozarządowe podjęła 15 lutego 2021 r. Jej podstawy zostały wypracowane w trakcie zapowiadane przez naz wspólnego posiedzenia Zespołów Rady ds. Komunikacji Społecznej, ds. Społecznych, Rodziny i Dziedzictwa Narodowego oraz ds. Realizacji Zadań Publicznych i Ekonomii Społecznej.

Posiedzenie zespołów odbyło się 21 stycznia 2021 r. Federacja Inicjatyw Oświatowych przedstawiła na nim stanowisko, wypracowane w trakcie wcześniejszych konsultacji (nasza prezentacja do pobrania poniżej).

Wizja wiejskiej wspólnoty

Zaproponowaliśmy, aby każda wieś, która chce się rozwijać i już ma, lub dopiero założy  stowarzyszenie rozwoju wsi, otrzyma wsparcie  z Funduszy UE w ramach Krajowego Planu Odbudowy, i w każdej takiej wsi znajdzie się placówka edukacyjna (szkoła lub przedszkole) prowadzona lub wspierana przez to stowarzyszenie.

Ta placówka z natury jest wielofunkcyjnym ośrodkiem rozwoju wsi – nie tylko w zakresie edukacji, ale i kultury, pomocy społecznej, wsparcia rodziny i seniorów,a także zrównoważonego rozwoju , zero waste, czy edukacji ekologicznej. Czyli służy samoorganizacji całej wspólnoty przygotowującej się do wyzwań przyszłości.

Postulujemy powstanie programu dofinansowania zakładania/budowy/rozbudowy przedszkoli jako obiektów wielofunkcyjnych (biblioteka, świetlica, stołówka dla ludzi starych), zarządzanych przez SRW (wg modelu Małe Przedszkole w każdej wsi). Takie SRW jest właścicielem lub współwłaścicielem  elektrowni OZE lub spółki/spółdzielni OZE (Małe elektrownia OZE w każdej wsi).

Wizja wsparcia dla edukacji

W przedstawionej przez nas wizji edukacja dzieci w wielu 3-5 powinna być finansowana subwencją oświatową (ze środków budżetu państwa). Realizowana powinna być wg modelu „Małe Przedszkole w każdej wsi”. Jednocześnie opieka taka powinna być obowiązkowa dla dzieci z rodzin objętych pomocą społeczną.

W tym modelu gmina powinna mieć możliwość przekazania wszystkich placówek edukacyjnych organizacjom pozarządowym - pod warunkiem utworzenia rady oświatowej i partnerskiej współpracy z NGO. W takich gminach powinna istnieć możliwość wprowadzenia lokalnego układu zbiorowego, regulującego wynagrodzenia nauczycieli.

Upowszechniony powinien zostać model szkoły wiejskiej pracującej metodą projektów w grupie różnowiekowej. Wzorcem tutaj powinny być doświadczenia z programu „Z Małej Szkoły w wielki świat”.

Stworzony powinien zostać system wsparcia, edukacji i wymiany doświadczeń pomiędzy SRW i innymi NGO edukacyjnymi, działającymi na obszarach wiejskich. Wszystkie rozwiązania prawne i finansowe w powyższych obszarach powinny zostać przygotowane we współpracy z NGO.

Uchwała Rady Działalności Pożytku Publicznego

W przyjętej 15 lutego uchwale Rada podkreśliła, że obszary wiejskie stanowią 93% powierzchni Polski, a zamieszkuje je ok. 15,35 mln osób, czyli 40% ludności kraju. Znajduje się na nich 52,5 tys. miejscowości wiejskich, w tym 43 tys. wsi. Aż 94% stanowią wsie liczące nie więcej niż tysiąc mieszkańców.

Tymczasem  zauważalna jest koncentracja usług publicznych (w tym społecznych) w 2173  miejscowościach będących siedzibami gmin: tam znajduje się urząd gminy, szkoła, biblioteka, dom kultury.

Jak podkreślono, w większości pozostałych wsi szkoła – jeśli tam wciąż istnieje - stanowi jedyne miejsce publiczne. To w takiej szkole realizowana jest nie tylko edukacja najmłodszych, ale jest ona miejscem wszelkiej aktywności mieszkańców.

W uchwale stwierdzono, że likwidacja szkół na wsiach doprowadza do degradacji wsi: nie tylko obniża szanse edukacyjne dzieci wiejskich, ale często także pozbawia wszystkich mieszkańców dostępu do kultury. Dzieci dowożone nie mogą korzystać z zajęć pozalekcyjnych, rodzice mają utrudniony dostęp do szkoły, jeśli nie mają samochodu. Utrudnione jest także podtrzymywanie więzi międzypokoleniowej: dziadkowie zazwyczaj nie uczestniczą w życiu szkoły, jeśli nie jest ona blisko ich miejsca zamieszkania.

Co należy zmienić?

Uwzględniając wskazane wyżej okoliczności Rady Działalności Pożytku Publicznego w swojej uchwale postuluje, aby małe szkoły i przedszkola wiejskie prowadzonych przez organizacje pozarządowe zostały objęte uproszczonymi przepisami – zarówno w zakresie rozliczania dotacji oświatowej, jak i prawa budowlanego.

Zdaniem Rady, podobnie należałoby złagodzić wymagania dotyczące kwalifikacji ich nauczycieli szkół wiejskich, aby umożliwić im prowadzenie kilku przedmiotów. Pokreślono przy tym konieczność stworzenia we współpracy z organizacjami pozarządowymi odrębnego modelu szkoły wiejskiej, uwzględniającego w szczególności  promowanie edukacji przedszkolnej, prowadzenie zajęć metodą projektu, prowadzenie zajęć w grupach różnowiekowych, wykorzystanie technologii informatycznych. Wskazano, że wymaga to specjalistycznego przygotowania nauczycieli takich szkół.

Rada podkreśliła konieczność rzetelnego wyliczania przez gminy dla organizacji pozarządowych prowadzących szkoły i przedszkola na wsiach wysokości należnej im dotacji.

Zdaniem Rady konieczne jest prawne umożliwienie gminom przekazania wszystkich szkół na terenie gminy do prowadzenia organizacjom pozarządowym, co stanowi zastosowanie konstytucyjnej zasady pomocniczości. Rada postuluje przy tym nieodpłatne użyczanie SRW budynków na prowadzenie szkół i przedszkoli z możliwością ich używania do prowadzenia nieodpłatnej oraz odpłatnej działalności statutowej stowarzyszeń.

Rada podzieliła promowaną przez FIO koncepcję tworzenia „baniek szkolnych”. Jak zauważono, ich celem jest zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego w sytuacji pandemii, przy jednoczesnym uczeniu kreatywnego zachowania i rozwiązywania problemów.

Komunikat z posiedzenia plenarnego RDPP 15 lutego 2021 r. - strona zewnętrzna

Uchwała RDPP z 15 lutego 2021 r. (poz. 155). - strona zewnętrzna

Prezentacja FIO na posiedzeniu zespołów RDPP (PPTX 84 KB KB)