Edukacja przedszkolna – zapowiedź zmian. II Europejska Konferencja Dyrektorów Przedszkoli

Dyrektor Szkoły, 26 lutego 2008. Autorka: Anna Rękawek

Szczególnie dużo emocji wzbudziła możliwość zadania pytań wiceminister edukacji Krystynie Szumilas, która przedstawiła pokrótce planowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zmiany w edukacji małego dziecka, mówiąc o tym, że jest ona priorytetem polityki edukacyjnej rządu. W zamierzeniach ministerstwa edukacji, przedszkola, do których uczęszczanie dzieci w wieku 3–5 lat musi być powszechne, powinny stać się centrami opieki także nad młodszymi dziećmi, dzięki czemu młode mamy będą mogły pracować, a dzieci pozostające w domach przy niepracujących mamach będą miały możliwość kontaktu z rówieśnikami.

Sprawą oczywistą jest, zdaniem pani minister, że obniżenie wieku szkolnego do lat 6 musi być poprzedzone upowszechnieniem edukacji przedszkolnej. Środki na to pozostają środkami własnymi gmin, ale w systemie przedszkolnym zostanie uwolniona duża kwota – bo 6-latki w szkołach zostaną objęte subwencją oświatową – i może być przeznaczona na zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach. Gminy i organizacje pozarządowe, które mogą być organem prowadzącym form przedszkolnych, będą wsparte środkami unijnymi, jako że przeznaczono na ten cel 240 mln euro z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Rok szkolny 2008/2009 został ogłoszony przez MEN Rokiem Przedszkolaka. Celem zmian jest, aby każde dziecko miało szansę uczestniczyć w edukacji przedszkolnej.

Aby najłagodniej przeprowadzić obniżenie wieku szkolnego, resort zajmuje się sprawą kompleksowo: zmiana podstawy programowej pozwoli na dostosowanie nauczania szkolnego do wieku dzieci, zmiana rozporządzenia o kwalifikacjach ma uelastycznić system zatrudniania i umożliwić nauczycielom wychowania przedszkolnego uczenie w szkole, a nauczycielkom nauczania zintegrowanego – w przedszkolu. Krystyna Szumilas apelowała, aby nie zmarnować tej szansy i dokonać zmiany razem.

Uczestniczki konferencji zadały bardzo dużo pytań – o koncepcję centrum opieki nad małym dzieckiem, o możliwość finansowania przedszkoli i innych form przedszkolnych ze środków funduszu socjalnego i profilaktyki pomocy rodzinie, o wykwalifikowaną kadrę, której zaczyna dramatycznie brakować i zarobki kadry, o sensowność i przesłanki merytoryczne obniżenia wieku szkolnego, o możliwość skutecznego zapobiegania problemom, jakie obniżenie wieku szkolnego przyniesie w opinii pytających rodzinom i rodzicom dzieci, o stopień zaawansowania prac nad zmianą podstawy programowej, która pozwoliłaby sześciolatkom w szkole radośnie się uczyć, o liczebność grup przedszkolnych, o bezpieczeństwo sześciolatków w zespołach szkół.

Ta dyskusja miała miejsce po przerwie kawowej, natomiast na początku spotkania prezentowane były różne inicjatywy i efekty programów - samorządowych, organizacji pozarządowych, środowiskowych.

Dyrektor Biura Edukacji m.st. Warszawy Jolanta Lipszyc omówiła plany rozwoju edukacji małego dziecka w Warszawie, udowadniając, jak dużą wagę do tego przywiązuje samorząd. Warszawa realizuje projekt Mali warszawiacy – a jest ich w wieku 3–6 lat 59 tys. Między dzielnicami Warszawy jest duże zróżnicowanie w liczbie miejsc przedszkolnych, dlatego też miasto postanowiło otworzyć jak najwięcej oddziałów przedszkolnych, także poprzez ułatwienie organom niepublicznym tworzenia przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego – tak, aby dostęp małych dzieci do edukacji był jak najszerszy i najłatwiejszy. Wymaga to także prowadzenia bardzo szerokiej kampanii informacyjnej.

Redaktor naczelna "Dyrektora Szkoły" Irena Dzierzgowska, prowadząca konferencję, zaprezentowała środowiskowy projekt Dobry początek. Edukacja małego dziecka, przygotowany przez kilkaset dyrektorek przedszkoli, zaprosiła też wszystkich zebranych do przyłączenia się do pracy nad tym projektem i udziału w nim. Mówiła o pomyśle tworzenia zespołów żłobkowo-przedszkolnych oraz poradni dla rodziców, a także wielofunkcyjnych ośrodków przedszkolnych na wzór istniejących w Wielkiej Brytanii, gdzie w środowiskach z kumulującymi się problemami społecznymi powstają Centra Doskonałości, o kwalifikacjach "nauczyciela małego dziecka" oraz konieczności upowszechniania informacji na temat warunków, które muszą być spełnione przez przedszkola i szkoły przy obniżaniu wieku szkolnego. Bardzo ważne są przykłady dobrej praktyki przedszkolnej. Opis projektu znajdą Państwo na stronie internetowej "Dyrektora Szkoły".

Monika Rościszowska-Woźniak z Fundacji Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego przedstawiła efekty projektu Gdy nie ma przedszkola realizowanego przez fundację do końca marca 2008 r., dzieląc się doświadczeniami, wypracowanymi standardami i pomysłami na finansowanie tych form, które, w myśl nowych zapisów w ustawie, nazywają się teraz innymi formami wychowania przedszkolnego i z projektu o charakterze pilotażowym przekształciły się w stały element systemu edukacji, co jest wielkim sukcesem od lat o to walczącej Fundacji Komeńskiego i innych organizacji pozarządowych, ale jest też dużym wyzwaniem organizacyjnymi i dla NGO, i – przede wszystkim – dla samorządów terytorialnych, które muszą również pokonać problemy związane z finansowaniem tych form. Fundacja założyła i prowadzi około 300 ośrodków przedszkolnych w 100 gminach dla ponad 5000 dzieci, współpracując w tym przedsięwzięciu z 26 gminami wiejskimi, Fundacją Wspomagania Wsi i innymi organizacjami pozarządowymi. Anna Kosk z tej fundacji mówiła także o tym, jak przygotować dziecko do szkoły.

A Magdalena Korsak opowiadała o zaletach metody projektów w edukacji przedszkolnej, metody, która pozwala dzieciom na ujawnienie i rozwój potencjału poznawczego, emocjonalnego i intelektualnego, zdobycie poczucia własnej wartości, radości z poznawania rzeczy nowych, uczenia się świata oraz doświadczenie sukcesu.

Elżbieta Królikowska z Federacji Inicjatyw Oświatowych pokazała efekty projektu Małe Przedszkole realizowanego przez FIO i finansowanego ze środków unijnych. Mówiła o tym, jakie przedszkola potrzebne są wsi i jakie standardy jakości "Małego Przedszkola" w ramach tego projektu zostały wypracowane. W ramach programu powstało 65 przedszkoli w 4 województwach, najczęściej prowadzonych przez stowarzyszenia rozwoju wsi, zrzeszających rodziców dzieci. "Małe Przedszkola" stają się centrum edukacji dla środowiska lokalnego, centrum rozwoju wsi – są środkiem do aktywizowania społeczności wiejskiej.

Perspektywa rządowa i samorządowa, środowiskowa i organizacji pozarządowych została uzupełniona przez perspektywę naukową.

Dr Barbara Murawska z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego pokazywała pozytywy i problemy związane z najbardziej w tej chwili emocjonującym środowisko przedszkolne tematem – obniżeniem wieku szkolnego, omówiła trudności związane z pokonywaniem progu szkolnego i możliwości ich przezwyciężenia, podkreśliła konieczność ciągłości programowej oraz zwróciła uwagę na niezbędne przy obniżeniu wieku szkolnego kwalifikacje nauczycieli.