Reforma edukacji budzi wiele zastrzeżeń i obaw, a jednym z problemów z nią związanych jest likwidacja szkół. Działania, których celem było zaadaptowanie szkoły dla lokalych potrzeb podjął Miejski Ośrodek Animacji Kultury, Turystyki, Sportu i Rekreacji w Wasilkowie – 19-tysięcznej miejscowości położonej 3 km od Białegostoku.

W związku z założeniami reformy oświaty, w gminie Wasilków pojawiła się propozycja likwidacji dwóch z pięciu punktów filialnych. Zarząd miasta nie planował sprzedaży lub wydzierżawienia budynków szkolnych. Ośrodek Animacji Kultury w porozumieniu z mieszkańcami miejscowości i władzami miasta zdecydował się na pozostawienie szkół i przystosowanie ich do potrzeb lokalnych. Decyzję tę uzasadniały dwie przesłanki: przede wszystkim przywiązanie mieszkańców do przedwojennych budynków, a także kalkulacja ekonomiczna, w której wyniku znacznie zredukowano wydatki na obsługę szkół.

W rozmowach z mieszkańcami ustalono główne potrzeby, które można realizować na terenie szkół.

W szkole w Wólce odbywają się zajęcia plastyczno-muzyczne, zabawy ruchowe i odrabianie lekcji. Oprócz tego obiekt raz w miesiącu jest wykorzystywany jako kaplica, w której odprawiane są msze. Także raz w tygodniu w specjalnie wyposażonym pomieszczeniu przyjmuje lekarz internista. Budynek jest również miejscem spotkań mieszkańców wsi i rady sołeckiej. Przewiduje się utworzenie mini-przedszkola, zorganizowanego przez dyżurujące mamy.

Szkoła w Rybnikach zostanie wykorzystana jako baza turystyczno-szkoleniowa Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej. Miejscowa młodzież spotyka się w szkole w specjalnie przystosowanej, ogrzewanej sali z telewizorem i sprzętem grającym. Szkoła jest także gospodarzem zlotów harcerskich. W pobliżu szkoły znajduje się rezerwat "Krzemianka" oraz kopalnia krzemienia sprzed 3000 lat. W związku z tym na terenie szkoły planuje się uruchomienie skansenu i muzeum archeologicznego (w porozumieniu z Uniwersystetem Warszawskim), co może przyciągnąć turystów z całej Polski.

Druga część warsztatu została poświęcona analizie trzech wybranych miejscowości:Ldoruz, Królowej Woli, Dziedzic (gmina Barlinek). Wśród problemów uczestnicy wymieniali bezrobocie, alkoholizm, brak zajęć pozalekcyjnych, brak przedszkola, brak klubu, brak zakładów pracy, brak perspektyw dla ludzi młodych, ucieczkę młodzieży do miast, konieczność budowy kanalizacji i oczyszczalni. "Zasobami" miejsowości były m.in. zabytki (kościoły, cmentarze, miejsca martyrologii ), walory naturalne (malownicze krajobrazy, jeziora, obezność ptactwa, lasy, parki krajobrazowe).

Zgłoszono następujące propozycje wykorzystania szkoły: centrum profilaktyki (zwalczanie alkoholizmu), ośrodek turystyczny, ośrodek zaspokajający różne potrzeby lokalne (religijne – kaplica, medyczne – gabinet lekarski, rekreacyjno-rozrywkowe – dom kultury, świetlica). Proponowano także wykorzystanie "otoczenia” szkoły (np. boisk jako miejsc rekreacji sobotnio-niedzielnej), utworzenie koła gospodyń wiejskich, otwarcie lokali usługowych (fryzjer, szewc, krawcowa).

Wnioski: budynek likwidowanej szkoły może zostać wykorzystany jako miejsce zaspokajania lokalnych potrzeb. Wymaga to aktywizacji społeczności lokalnych oraz wspólnego rozpoznania problemów i prób ich rozwiązania. Szkoła może stać się centrum aktywizującym działania lokalne.

Materiał z V Forum Inicjatyw Oświatowych "Zmieniamy naszą szkołę" (6–7.11.1999)
Warsztat "Budynek likwidowanej szkoły szansą podejmowania działalności na rzecz lokalnej społeczności"

Prowadzenie:
Maciej Żywno, Miejski Ośrodek Animacji Kultury, Sportu i Turystyki w Wasilkowie
Ewa Smuk-Stratenwerth, Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Ziarno

PDF - 44 KB